انواع پروتز(ایمپلنت) تعویض مفصل زانو از جنس‌های مختلفی تهیه شده‌اند. اما اول باید بدانیم که جراحی تعویض مفصل زانو چیست. تعویض مفصل زانو، که به عنوان آرتروپلاستی زانو نیز شناخته می‌شود، یک جراحی پیچیده است که به منظور جایگزینی بخش‌های آسیب دیده یا فرسوده‌ی مفصل زانو با پروتزهای مصنوعی انجام می‌شود. این جراحی معمولاً برای بیمارانی که از درد شدید زانو، سفتی، یا اختلالات عملکردی رنج می‌برند و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، توصیه می‌شود. جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی بیماران ایجاد کند و آنها را از درد و محدودیت‌های حرکتی رها سازد.
انواع پروتز(ایمپلنت) تعویض مفصل زانو
بر اساس آمارها، تقریباً 90 درصد از افرادی که تصمیم به تعویض مفصل زانو می‌گیرند، جراحی تعویض کامل زانو را انجام می‌دهند. در این نوع جراحی، امکان استفاده از انواع مختلف پروتز زانو وجود دارد.
انتخاب بهترین مورد از انواع پروتز(ایمپلنت) تعویض مفصل زانو به عواملی مانند استحکام رباط‌ها، وضعیت استخوان‌ها، عضلات و مشکلاتی مانند زانوهای ضربدری یا پاهای پرانتزی بستگی دارد.
در ایمپلنت‌های غیر محدود مانند نگهدارنده صلیبی، قسمت بالایی و پایینی ایمپلنت به یکدیگر متصل نیستند. برای عملکرد صحیح این نوع پروتز زانو، رباط‌های داخلی و جانبی باید نسبتاً پایدار باشند زیرا آنها همچنان حرکات زانو مانند خم شدن، صاف کردن و چرخیدن را تنظیم می‌کنند. در اکثر انواع پروتز زانو، رباط صلیبی قدامی قبل از نصب ایمپلنت برداشته می‌شود.
اگر رباط صلیبی خلفی به اندازه کافی پایدار نباشد و نیاز به برداشتن آن باشد، از ایمپلنت‌های نیمه‌محدود استفاده می‌شود. در این نوع ایمپلنت‌ها، یک لولا دو جزء را به هم وصل کرده و در محل رباط‌های صلیبی ثبات ایجاد می‌کند. این لولا میزان خم و راست شدن ایمپلنت زانو را تعیین می‌کند.
بیشتر بخوانید: مراقبت‌های بعد از تعویض مفصل زانو
در ایمپلنت‌های محدود، هر دو جزء بالایی و پایینی ساق با مکانیسم لولایی به یکدیگر متصل شده و با استفاده از یک میله بلند به استخوان هر دو طرف وصل می‌شوند. اگر هر دو رباط داخلی و خارجی به اندازه کافی پایدار نباشند، از ایمپلنت زانوی محدود استفاده می‌شود. وضعیت نامناسب استخوان و ناهماهنگی شدید نیز از دیگر علل استفاده از این نوع ایمپلنت زانو هستند.
پروتز کامل تعویض مفصل زانو
پروتز کامل تعویض مفصل زانو، یک جراحی کامل است که در آن بخش‌های آسیب‌دیده یا فرسوده مفصل زانو با پروتزهای مصنوعی جایگزین می‌شوند. این جراحی عمدتاً برای بیمارانی که از درد شدید، کاهش دامنه حرکتی، و اختلالات عملکردی زانو رنج می‌برند و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ نداده‌اند، انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: سن مناسب جراحی تعویض مفصل زانو
پروتز جزئی تعویض مفصل زانو
پروتز جزئی تعویض مفصل زانو نیز، یک از انواع پروتز است که در آن فقط بخش آسیب‌دیده یا فرسوده مفصل زانو جایگزین می‌شود و بخش‌های سالم زانو دست‌نخورده باقی می‌مانند. این جراحی معمولاً برای بیمارانی مناسب است که آسیب یا آرتروز آنها محدود به یک بخش خاص از زانو (داخلی یا خارجی) است و سایر بخش‌های زانو سالم هستند.
انواع پروتز زانو از نظر مواد تشکیل‌دهنده
انواع پروتز(ایمپلنت) تعویض مفصل زانو بر اساس مواد تشکیل دهنده به چهار دسته تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس جنس و مواد تشکیل‌دهنده اجزای پروتز است که هر کدام ویژگی‌ها و مزایا و معایب خاص خود را دارند.
ایمپلنت فلز روی پلاستیک
ایمپلنت فلز روی پلاستیک رایج‌ترین نوع پروتز زانو است. در این نوع پروتز، یک کامپوننت فلزی فمورالی روی یک بخش پلاستیکی قرار می‌گیرد که به درشت‌نی متصل می‌شود. که یکی از مهمترین مزیت این نوع پروتز کم هزینه بودن آن است. اما در عین حال ممکن است بدن به مواد پلاستیکی ان واکنش نشان دهد که این واکنش ایمنی می‌تواند به شکستگی استخوان و شل شدن ایمپلنت منجر شود.
ایمپلنت سرامیک روی پلاستیک
در ایمپلنت سرامیک روی پلاستیک، به جای فلز از کامپوننت سرامیکی فمورال استفاده می‌شود که روی یک اسپیسر پلاستیکی سوار می‌شود. و برای افرادی که به نیکل موجود در ایمپلنت های فلزی حساسیت دارند مناسب است اما این مدل نیز ممکن است با واکنش بدن مواجه شود.
بیشتر بخوانید: طول عمر تعویض مفصل زانو چقدر است؟
ایمپلنت سرامیک روی سرامیک
ایمپلنت سرامیک روی سرامیک از اجزای سرامیکی برای استخوان ران و درشت‌نی ساخته شده است. در این نوع پروتز احتمال واکنش بدن به آن بسیار کم است اما یکی از مهمترین معایب آن ایجاد صدای جیر جیر به هنگام راه رفتن است. همچنین در موارد نادری تحت فشار شدید به قطعات ریزی تبدیل می‌شوند که نیاز به جراحی برای برداشتن دارند.
ایمپلنت فلز روی فلز
در ایمپلنت فلز روی فلز، اجزای استخوان ران و درشت‌نی هر دو از فلز ساخته می‌شوند. این نوع پروتز
عمر طولانی‌تر نسبت به سایر مواد دارند. اما استفاده از این نوع ایمپلنت در سال‌های اخیر به دلیل نگرانی‌ها درباره نشتی فلز در جریان خون کاهش یافته است. همچنین می‌تواند اثرات ناخوشایندی روی جنین داشته باشد، بنابراین برای زنان در سنین باروری توصیه نمی‌شود.
در عین حال این نوع پروتز مصنوعی مفصل به طور معمول برای مردان جوان و فعال توصیه می‌شود که نیاز به ایمپلنتی با دوام بیشتر دارند.
اتاق عمل تعویض مفصل زانو
بیشتر بخوانید: جراحی تعویض مفصل همزمان دو زانو
سوالات متداول انواع پروتز تعویض مفصل زانو
انتخاب نوع پروتز زانو به عوامل مختلفی از جمله سن، سطح فعالیت، وضعیت بالینی و حساسیت به مواد خاص بستگی دارد. جراح ارتوپد شما با ارزیابی این عوامل و شرایط خاص زانوی شما، بهترین نوع پروتز را توصیه خواهد کرد.
این نوع پروتز برای افرادی مناسب است که به نیکل موجود در ایمپلنت‌های فلزی حساسیت دارند. اما باید توجه داشت که ذرات پلاستیکی این ایمپلنت نیز ممکن است به واکنش ایمنی منجر شوند.
استفاده از این نوع ایمپلنت به دلیل نگرانی‌ها درباره نشتی فلز در جریان خون که ممکن است اثرات منفی بر سلامتی داشته باشد کاهش یافته است. این ایمپلنت معمولاً برای مردان جوان و فعال توصیه می‌شود و برای زنان در سنین باروری توصیه نمی‌شود.
نتیجه گیری
انواع پروتز(ایمپلنت) تعویض مفصل زانو و جراحی‌های مربوط به آن، یکی از عوامل مؤثر برای بهبود کیفیت زندگی افرادی است که از درد و ناتوانی زانو رنج می‌برند. انتخاب نوع پروتز مناسب نقش کلیدی در موفقیت جراحی و بهبود عملکرد زانو دارد. انواع مختلف پروتز زانو از نظر مواد تشکیل‌دهنده و طراحی، مزایا و معایب خاص خود را دارند و برای شرایط مختلف بیمار مناسب هستند.مشاوره با یک جراح متخصص ارتوپدی برای انتخاب بهترین نوع پروتز بر اساس شرایط فردی هر بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است.