تعویض مفصل زانو به منظور کاهش درد و بهبود عملکرد زانو در افرادی که به طور کامل مفصل زانوی خود را از دست داده‌اند، انجام می‌شود. در این جراحی یک پروتز مصنوعی جایگزین مفصل زانو می‌شود. جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند به بیماران کمک کند تا درد و ناتوانی‌های مرتبط با زانو را کاهش دهند و کیفیت زندگی را بهبود بخشند. در این مقاله به بررسی چگونگی انجام فرایند تعویض مفصل زانو می‌پردازیم.
تعویض مفصل زانو چیست؟
گاهی مفصل زانو بر اثر عواملی مانند: آرتریت، آسیب ناشی از تصادفات یا بیماری‌های مفصلی، تخریب می‌شود. این اتفاق موجب افزایش اصطکاک و ساییدگی استخوان‌ها شده در نهایت احساس درد شدیدی در ناحیه ی زانو به وجود می‌آورد. انجام جراحی تعویض مفصل زانو و جایگذاری پروتز مصنوعی می‌تواند به این افراد کمک کند تا قابلیت انجام فعالیت روزانه آنها بهبود یافته و به زندگی نرمال خود بازگردند.
بیشتر بخوانید: رانندگی بعد از تعویض مفصل زانو
هدف تعویض مفصل زانو
هدف اصلی تعویض مفصل زانو، بهبود کیفیت زندگی بیماران است که به دلیل آسیب یا تخریب مفصل زانو با مشکلاتی مانند درد شدید، محدودیت حرکتی و ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزانه روبه‌رو هستند. این جراحی به شکل‌دهی مجدد مفصل زانو و کاهش علائم ناشی از آسیب به مفصل کمک می‌کند در ادامه به برخی اهداف انجام جراحی تعویض مفصل زانو اشاره خواهیم کرد:
کاهش درد
تعویض مفصل زانو باعث کاهش درد مرتبط با آسیب مفصل می‌شود. این درد ممکن است ناشی از آرتریت، آسیب تصادفی یا بیماری‌های مفصلی باشد.
بهبود حرکت
با جایگزینی پروتز مصنوعی به جای مفصل زانو، بیماران توانایی حرکت بهتری را به دست می‌آورند و محدودیت‌های حرکتی کاهش پیدا می‌کند.
بهبود عملکرد روزانه
قابلیت انجام فعالیت‌های روزانه در افراد پس از انجام جراحی تعویض مفصل زانو، بهبود پیدا می‌کند. این بهبودی شامل قدرت راه رفتن، بالا رفتن از پله‌رفتن و… است.
افزایش کیفیت زندگی
تعویض مفصل زانو می‌تواند به طور کلی کیفیت زندگی بیمار را افزایش دهد و به او این امکان را می‌دهد که به صورت فعال‌تر و بدون درد، امورات خود را بگذراند.
با این حال، شرایط پزشکی هر فردی متفاوت است و تصمیم در مورد انجام یا عدم انجام جراحی تعویض مفصل زانو باید توسط پزشک متخصص ارتوپد و بر اساس وضعیت خاص بیمار اتخاذ شود.
بیشتر بخوانید:جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
علت تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو به دلیل مشکلات و آسیب‌های مختلفی در مفصل زانو انجام می‌شود. برخی از اصلی‌ترین علل تعویض مفصل زانو عبارتند از:
آرتریت
بیشترین علت تعویض مفصل زانو آرتریت است. آرتریت یک التهاب مفصلی است که می‌تواند باعث تخریب مفصل زانو شود. با پیشرفت آرتریت، درد، تورم و محدودیت حرکت زانو افزایش پیدا می‌کند که در نهایت نیاز به تعویض مفصل زانو احساس می‌شود.
آسیب تصادفی
آسیب‌های ناشی از تصادفات، حوادث و یا ضربه‌های مستقیم به مفصل زانو ممکن است باعث تخریب جدی در ساختارهای مفصلی شود. در موارد شدید، تعویض مفصل زانو ممکن است به عنوان راه حل درمانی مطرح شود.
بیماری‌های مفصلی
برخی بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و سایر بیماری‌های التهابی مفصلی می‌توانند باعث نابودی مفصل زانو شوند و در صورت عدم پاسخ به درمان‌های دیگر، تعویض مفصل زانو ممکن است مورد نیاز باشد.
کاهش غضروف
کاهش تدریجی غضروف مفصل به دلیل پیری، فعالیت‌های بیش از حد، یا برخی شرایط ژنتیکی از دیگر علل انجام تعویض مفصل زانو است.
اشکالات ساختاری
اشکالات ساختاری در مفصل زانو، مثل خمیدگی‌ها یا تغییر شکل‌های غیر طبیعی از دیگر دلایل انجام عمل تعویض مفصل زانو است.
بیشتر بخوانید: شل شدن پروتز زانو
افراد کاندید تعویض مفصل زانو
تعویض مفصل زانو به عنوان یک روش جراحی جهت کاهش درد و بهبود حرکت در افرادی که مشکلات جدی در مفصل زانو دارند، مطرح می‌شود. کاندیدای تعویض مفصل زانو عموماً افرادی هستند که با شرایط زیر روبه‌رو هستند:
- افرادی که بر اثر آرتریت یا بیماری‌های التهابی دیگر مفصل زانو خود را از دست داده‌اند و درد و محدودیت حرکت آنها به گونه‌ای است که بهبود با درمان‌های معمولی دیگر ممکن نیست.
- افرادی که بر اثر تصادف یا ضربه‌های سنگین مفصل زانوی خود را از دست داده‌اند.
- افرادی که با مشکلات ساختاری مانند خمیدگی‌ها یا تغییر شکل زانو روبه‌رو هستند. پزشک انجام تعویض مفصل زانو را به آنان پیشنهاد می‌دهد.
- افرادی که با افزایش سن و به صورت تدریجی غضروف مفصل زانو را از دست داده اند و و درد شدیدی را در این ناحیه تحمل می‌کنند از دیگر افراد کاندید این عمل جراحی هستند.
- افرادی که در انجام فعالیت‌های روزانه خود مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله‌رفتن دچار مشکل هستند.
تصمیم به تعویض مفصل زانو همیشه بر اساس ارزیابی دقیق از سوی پزشک و مشورت با بیمار گرفته می‌شود. اگر آسیب به مفصل به حدی پیشرفته باشد که بهبود با درمان‌های معمولی دیگر جوابگو نباشد.تصمیم به انجام این جراحی گرفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع پروتز تعویض مفصل زانو
آمادگی پیش از جراحی تعویض مفصل زانو
آمادگی پیش از جراحی تعویض مفصل زانو یک مرحله مهم است که به بیمار کمک می‌کند تا بهترین نتیجه از جراحی به دست آورد و روند بهبود را به سرعت طی کند در ادامه به برخی از این مراحل اشاره خواهیم کرد:
ملاقات با پزشک
قبل از تعویض مفصل زانو، لازم است جلسات ملاقات‌ها و مشاوره‌های با پزشک برگزار شود. پزشک باید به دقت وضعیت سلامت عمومی بیمار را ارزیابی کرده و توصیه‌های لازم را ارائه دهد.
آزمایش‌ها و تصویربرداری
برخی آزمایش‌های خون و تصویربرداری‌های مانند MRI انجام می‌شود. تا وضعیت دقیق مفصل زانو ارزیابی شود.
مشاوره با تیم پزشکی
ملاقات با تیم پزشکی شامل جراح ارتوپد، فیزیوتراپیست و پرستارها به منظور برنامه‌ریزی بعد از جراحی و دریافت برنامه مراقبتی برای بازیابی بسیار اهمیت دارد.
آگاهی از مراحل جراحی
پزشک پیش از انجام عمل ، اطلاعت دقیقی از مراحل و نحوه جراحی به بیمار ارائه می‌دهد و در خصوص توقعات پس از جراحی آموزش داده می‌شوند.
کنترل داروهای مصرفی
اگر بیمار داروهای خاصی مصرف می‌کند، لازم است پیش از انجام جراحی تغییراتی در دوز یا نحوه مصرف داروها ایجاد شود.
آموزش تمرینات فیزیوتراپی
پیش از جراحی، ممکن است به بیمار تمرینات فیزیوتراپی خاصی ارائه شود تا عضلات و حرکت مفصل زانو بهتر شده و برای فرآیند بازیابی آماده شود.
آماده‌سازی روحی
آمادگی روحی نیز بسیار مهم است. بیمار باید تصویر دقیقی از فرآیند جراحی و چگونگی بازیابی داشته باشد همچنین سوالات و نگرانی‌های خود را با تیم پزشکی مطرح کند.
آمادگی قبل از جراحی اهمیت زیادی دارد و برای اطمینان از بهترین نتیجه، همکاری فعال با تیم پزشکی حائز اهمیت است.
نحوه انجام جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو یک روند پیچیده و دقیق است که توسط جراح ارتوپد با استفاده از تجهیزات و ابزارهای پزشکی انجام می‌شود. نحوه انجام این جراحی به شرح زیر است:
آماده‌سازی بیمار
بیمار به اتاق عمل منتقل شده و زیر نظر تیم پزشکی تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی قرار می‌گیرد.
ایجاد برش‌ها
پس از آماده‌سازی‌های اولیه، جراح بخشی از پوست و بافت‌های اطراف را برای دسترسی به مفصل زانو باز می‌کند.
باز کردن مفصل
با استفاده از ابزارهای جراحی، جراح مفصل زانو را باز می‌کند و بخش‌های تخریب شده یا آسیب‌دیده مفصل را حذف می‌کند.
آماده‌سازی سطوح مفصل
سطوح ناحیه آسیب‌دیده مفصل زانو به دقت آماده‌سازی می‌شوند تا پروتزهای مفصل جدید به‌راحتی جایگزین شوند.
نصب پروتز
پروتزهای مصنوعی که معمولا از جنس فلز خاص و یا پلی‌استیک ساخته شده‌اند، به نحوی مناسب و دقیق در مکان قرار می‌گیرند.
آزمایش حرکت
پس از نصب پروتز، جراح حرکات مفصل را تست می‌کند تا اطمینان حاصل شود که پروتز با حرکت طبیعی مفصل هماهنگ شده است.
بخیه زدن
پس از اطمینان از صحت نصب پروتز و حرکت‌های مفصل، جراح ناحیه عمل را می‌بندد و عمل جراحی را به پایان می‌رسد.
بازیابی بیمار
بیمار به بخش ریکاوری انتقال داده می‌شود تا به هوش آمده و نظارت و مراقبت لازم انجام شود.
بیشتر بخوانید: عوارض جراحی تعویض مفصل زانو
سوالات متداول
تعویض مفصل زانو چه زمانی لازم است؟
تصمیم به تعویض مفصل زانو بر اساس شدت آسیب و مشکلات حاصل از بیماری‌های مفصلی، آرتریت، آسیب تصادفی یا دیگر عوامل گرفته می‌شود. این تصمیم توسط پزشک با توجه به نتایج آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها اتخاذ می‌شود.
دوران نقاهت جراحی تعویض مفصل زانو چقدر است؟
زمان بازیابی بر اساس وضعیت عمومی بیمار،نوع جراحی، میزان جلسات فیزیوتراپی و مراقبت‌های بعد از جراحی متفاوت است. اما بیشتر بیماران در عرض چند هفته، بهبودی خود را به دست می‌آورند.
آیا احساس درد پس از تعویض مفصل زانو کاهش پیدا می‌کند؟
درد پس از جراحی تعویض مفصل زانو معمولاً به شدت کاهش پیدا می‌کند اما ممکن است برخی افراد 6 ماه تا 1 سال احساس درد را به همراه داشته باشند که با انجام تمرینات فیزیوتراپی و درمان‌های دارویی، تا حد زیادی کنترل می‌شود.
آیا بعد از تعویض مفصل زانو، فیزیوتراپی لازم است؟
بله، تمرینات فیزیکی پس از جراحی تعویض مفصل زانو بسیار مهم است. فیزیوتراپیست برنامه تمرینات خاصی برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و حرکت مفصل زانوی بیمار تدوین می‌کند. این تمرینات به بهبود، بازیابی و حفظ عملکرد مفصل کمک می‌کنند.
آیا بعد از تعویض مفصل زانو محدودیت‌های خاصی وجود دارد؟
بسیاری از افراد پس از تعویض مفصل زانو به فعالیت‌های روزمره خود باز می‌گردند. با این حال، برخی محدودیت‌‌ها نیز ممکن است وجود داشته باشد، به ویژه در فعالیت‌هایی که نیاز به ضربه و فشار زیادی به زانو دارند.
نتیجه گیری
عمل تعویض مفصل زانو با پیچیدگی‌های بسیاری همراه است این جراحی یکی از بهترین درمان‌ها برای کاهش درد و بهبود عملکرد زانو به شمار می‌آید. در این عمل یک مفصل مصنوعی جایگزین مفصل زانو می‌شود. لازم است پیش از انجام جراحی با مراحل آن آشنا شوید و در عین حال لازم است با پزشک خود در مورد گزینه‌ها و مزایا و معایب این جراحی صحبت کنید. همچنین فرایند بازیابی و تمرینات فیزیوتراپی بعد از جراحی آغاز می شود. تا بیمار به بهترین شکل ممکن به فعالیت‌های روزانه خود بازگردد. طول زمان ویژگی‌های دقیق جراحی بستگی به شرایط خاص هر بیمار دارد و توسط پزشک معالج تعیین می‌شود.