شل شدن پروتز زانو به وضعیتی اطلاق میشود که در آن پروتز که طی جراحی تعویض مفصل زانو در ناحیه زانو قرار گرفته است به درستی به استخوان متصل نمیماند یا اتصال آن ضعیف شده است این وضعیت میتواند به دلیل سست شدن یا لغزش پروتز از محل قرارگیری خود رخ دهد.
شل شدن پروتز زانو خطرناک است؟
دلایل شل شدن پروتز زانو
شل شدن یا شکستن پروتز زانو بعد از جراحی تعویض مفصل میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد که برخی از آنها مربوط به فرسایش طبیعی و برخی دیگر به مشکلات جراحی یا عوامل بیمار مرتبط است. در ادامه به بررسی علل شل شدن و شکستن پروتز زانو میپردازیم:
ساییدگی و فرسایش طبیعی
با گذشت زمان و استفاده مکرر از زانو، اجزای پروتز ممکن است دچار ساییدگی و فرسایش شوند. این فرسایش میتواند منجر به از دست رفتن تثبیت پروتز در استخوان و در نتیجه شل شدن آن شود. مواد مصنوعی مانند پلیاتیلن که در پروتزها استفاده میشود، بهطور طبیعی با حرکت مفصل دچار سایش میشود.
عفونت
عفونت اطراف پروتز یکی از دلایل مهم شل شدن آن است. عفونت میتواند به بافت استخوانی آسیب برساند و اتصال بین پروتز و استخوان را تضعیف کند. در این حالت، سیستم ایمنی بدن با حمله به ناحیه عفونی، باعث تحلیل استخوان و در نهایت شل شدن پروتز میشود.
کاهش تراکم استخوان
پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان، بهویژه در افراد مسن، میتواند باعث ضعف در اتصال پروتز به استخوان شود. استخوانهای ضعیف نمیتوانند بهطور مؤثر پروتز را نگه دارند، که ممکن است منجر به شل شدن پروتز شود.
بارگذاری نادرست یا بیش از حد
فعالیتهای سنگین، ورزشهای پر فشار، یا حرکات نادرست میتواند به بارگذاری بیش از حد روی پروتز منجر شود. این فشار اضافی میتواند به شل شدن پروتز یا حتی شکستگی اجزای آن بیانجامد. همچنین، در صورت عدم پیروی از توصیههای بعد از جراحی، مانند اجتناب از حرکات خاص، خطر شل شدن افزایش پیدا میکند.
مشکلات فنی در جراحی
خطاهای جراحی، مانند قرارگیری نادرست پروتز یا استفاده از ابزارهای نامناسب، میتوانند منجر به شل شدن زودهنگام پروتز شوند. عدم تثبیت مناسب یا تراز نادرست پروتز در حین جراحی نیز میتواند در آینده باعث مشکلاتی شود.
عوامل ثانویه
عواملی مانند اضافه وزن، عدم رعایت مراقبتهای پس از جراحی، بیماریهای مزمن مانند دیابت و آرتروز، یا عادتهای ناسالم مثل سیگار کشیدن، میتوانند بر طول عمر و پایداری پروتز تأثیر بگذارند.
شکستن اجزای پروتز
اگرچه پروتزهای زانو از مواد بسیار مقاوم ساخته میشوند، اما تحت فشار شدید و مداوم یا در اثر سایش و پارگی، اجزای پروتز ممکن است، بشکنند. شکستگی اجزای فلزی یا پلاستیکی میتواند به عملکرد نامناسب پروتز و نیاز به جراحی مجدد منجر شود.
تشکیل بافت اسکار در اطراف پروتز
در برخی موارد، بدن بهعنوان واکنش طبیعی به پروتز، بافت اسکار یا کپسولهای فیبری اطراف آن تشکیل میدهد. این بافتها میتوانند به تدریج باعث شل شدن پروتز شوند.
بیشتر بخوانید: مراقبتهای بعد از تعویض مفصل زانو
علائم شل شدن پروتز زانو
شل شدن پروتز زانو میتواند با مجموعهای از علائم و نشانهها همراه باشد که معمولاً به تدریج ظاهر میشوند و ممکن است با گذشت زمان شدت یابند. در ادامه به علائم شایع شل شدن پروتز زانو اشاره خواهیم کرد:
درد زانو: درد زانو شایعترین علامت شل شدن پروتز است. این درد ممکن است بهصورت مداوم یا تنها در هنگام فعالیتهای خاص احساس شود. درد ممکن است به تدریج بدتر شود و دردی باشد که در ابتدا وجود نداشته یا مدتها پس از جراحی ایجاد شده باشد.
احساس ناپایداری یا لق بودن زانو: بیمار ممکن است احساس کنند که زانوی جراحی شده او “لق” شده یا بهدرستی در جای خود ثابت نیست. این احساس ناپایداری میتواند در حین راه رفتن، ایستادن یا تغییر وضعیت بیشتر شود.
تورم و التهاب: تورم یا التهاب مکرر یا مداوم در اطراف زانو میتواند نشانهای از شل شدن پروتز باشد. این تورم ممکن است به دلیل تجمع مایع در اطراف پروتز یا التهاب بافتهای اطراف رخ دهد.
محدودیت در حرکت: کاهش دامنه حرکتی زانو یا احساس سفتی و خشکی میتواند یکی از علائم شل شدن پروتز باشد. بیماران ممکن است متوجه شوند که نمیتوانند بهراحتی زانوی خود را خم یا صاف کنند.
صداهای غیرطبیعی: صداهای غیر عادی مانند کلیک، ترکیدن یا تقتق در هنگام حرکت زانو میتواند نشانه شل شدن پروتز باشد. این صداها ممکن است به دلیل جابجایی اجزای پروتز یا تماس نادرست آنها با یکدیگر ایجاد شوند.
افزایش درد در فعالیتهای خاص: افزایش درد در هنگام انجام فعالیتهای خاص مانند بالا رفتن از پلهها، نشستن یا برخاستن، یا حتی پیادهروی معمولی میتواند نشانهای از شل شدن پروتز باشد.
درد در هنگام استراحت: در مراحل پیشرفتهتر شل شدن پروتز، درد ممکن است حتی در زمان استراحت و بدون انجام فعالیتهای فیزیکی نیز احساس شود.
تغییر در الگوی راه رفتن : به دلیل درد و ناپایداری زانو، بیماران ممکن است دچار تغییراتی در الگوی راه رفتن خود شوند. این تغییرات میتواند شامل لنگیدن یا عدم توانایی در قرار دادن وزن کامل روی زانو باشد.
قرمزی و گرمی پوست اطراف زانو: اگر شل شدن پروتز همراه با عفونت باشد، ممکن است پوست اطراف زانو قرمز و گرم شود. این وضعیت نیازمند توجه فوری پزشکی است.
بیشتر بخوایند: درد بعد از جراحی تعویض مفصل
آیا پروتز زانو در صورت شل شدن قابل تعویض است؟
بله، پروتز زانو در صورت شل شدن قابل تعویض است. این فرآیند که به آن “جراحی تعویض مجدد پروتز زانو” یا “جراحی بازبینی زانو” گفته میشود، برای اصلاح مشکلاتی مانند شل شدن، فرسایش، عفونت، یا هرگونه اختلال در عملکرد پروتز اولیه انجام میشود. که در ادامه مراحل آن را بیان خواهیم کرد:
ارزیابی اولیه: پیش از جراحی، پزشک معاینات دقیقی انجام میدهد که شامل تصویربرداری (مانند اشعه ایکس یا MRI)، آزمایشات خون، و بررسی تاریخچه پزشکی بیمار است. هدف این است که علت شل شدن پروتز مشخص شود و برنامه جراحی مناسب تعیین گردد.
برداشتن پروتز قدیمی: در طول جراحی، پروتز زانوی شل شده یا آسیبدیده برداشته میشود. این مرحله ممکن است چالشبرانگیز باشد، زیرا پروتز قدیمی باید بهدقت از استخوانها جدا شود، بدون اینکه به ساختارهای اطراف آسیب برسد.
آمادهسازی بستر استخوانی: پس از برداشتن پروتز، پزشک بستر استخوانی را برای قرار دادن پروتز جدید آماده میکند. این آمادهسازی ممکن است شامل استفاده از مواد پیوندی برای تقویت استخوان یا بازسازی بخشهایی از استخوان باشد که در اثر شل شدن یا عفونت آسیب دیدهاند.
قرار دادن پروتز جدید: پروتز جدید، که معمولاً از مواد مقاومتر و بهبودیافتهتر ساخته شده است، در جای خود قرار داده میشود. پروتز جدید ممکن است با توجه به وضعیت استخوانها و نیازهای بیمار متفاوت باشد.
بستن زخم و بهبودی: پس از قرار دادن پروتز جدید، زخم بسته شده و روند بهبودی آغاز میشود. بیمار ممکن است به فیزیوتراپی و مراقبتهای ویژه نیاز داشته باشد تا بهبودی کامل و بازگشت به فعالیتهای روزمره بهطور موفقیتآمیز انجام شود.
بیشتر بخوانید: خشکی زانو پس از جراحی تعویض مفصل
آیا تعمیر و نگهداری پروتز زانو انجام می شود؟
پروتز زانو، پس از قرار گرفتن در بدن، نیاز به تعمیر و نگهداری به معنای سنتی ندارد. برخلاف دستگاههای مکانیکی یا الکترونیکی که نیاز به سرویسهای دورهای دارند، پروتزهای زانو در داخل بدن قرار دارند و امکان تعمیر مستقیم آنها وجود ندارد. با این حال، مراقبتهای خاص و نظارتهای پزشکی میتوانند به حفظ عملکرد بهینه پروتز و پیشگیری از مشکلات احتمالی کمک کنند.
- پیگیری منظم پزشکی
- مدیریت وزن
- فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی
- اجتناب از فعالیتهای پرخطر
- کنترل و پیشگیری از عفونت
بیشتر بخوانید: جراحی تعویض مفصل همزمان دو زانو
نتیجهگیری
شل شدن یا شکستن پروتز زانو یک مشکل جدی است که میتواند ناشی از عوامل مختلفی مانند فرسایش طبیعی، عفونت، بارگذاری نادرست، مشکلات جراحی، یا وضعیت سلامت کلی بیمار باشد و با علائمی مانند درد، ناپایداری، تورم و محدودیت حرکتی همراه باشد. در صورت بروز علائم شل شدن یا شکستگی، مهم است که بلافاصله با پزشک مشورت شود تا از بروز عوارض بیشتر جلوگیری شده و اقدامات درمانی مناسب انجام شود.